MOŞE LEVİ (1826, İstanbul - 21 Temmuz 1920, İstanbul) Hahambaşı. Her kuşağında haham yetiştirmiş bir ailenin çocuğu olarak Hasköy'de doğdu. Haham olarak yetiştirildi. Hahambaşı Yakir Geron 1872'de istifa edince Sadrazam Mahmud Nedim Paşa'nın tezkeresi üzerine toplanan Meclis-i Cismani ancak iki oturumda ve sert müzakerelerden sonra oy çokluğu ile Moşe Levi'yi hahambaşı kaymakamı (locum tenens) seçti. Görevinin başlangıç döneminde Moşe Levi başarılı bir icraatla Kuzguncuk İlkokulu'nu ve Protestan misyonerlerin propagandasının yoğunlaştığı Hasköy'de Piri Paşa okulunu açtırdı. Alliance Israelite Okulları İstanbul komitesi çalışmalarına hız ve düzen getirdi. Amacı muhtaç olanların giyim ihtiyaçlarını karşılamak olan Malbise Arumim hayır kurumunun çalışmalarını teşkilatlandırdı. Ancak, cemaat giderlerindeki savurganlık halka açıkça hesap vermekten kaçınılması, ariha (katkı payı) toplanmasındaki başarısızlık dolayısıyla ücret ve yardım ödemelerinin aksaması İstanbul Yahudilerinde ve aydınlarında huzursuzluk yarattı. Ünlü gazeteci David Fresko'nun 17 Ocak 1873 tarihli El Tiempo gazetesinde yayımladığı cemaatin 1872 yılı ikinci yarısı bütçesi bardağı taşıran son damla oldu. Tartışmalar şiddetlendi ve olaylar, gazetesinde bütçenin ve hesapların yanlışlığını kanıtlayan David Fresko'nun afaroz edilmesine kadar vardı. Levi sarayla olan yakın ilişkileri sayesinde muhaliflerini sindirmeyi başardı. 1893'de Sultan 2. Abdülhamid Moşe Levi'yi huzuruna çağırarak Yahudilerinde askere alınmasını ve bu arada Yahudi askerlerin dinsel gereksinmeleri için lüzumlu düzenlemeleri yapmayı düşündüğünü bildirdi. Bu görevin kendileri için bir onur kaynağı olacağını söyleyen Moşe Levi derhal Meclis-i Cismani'yi toplayarak bu yönde karar aldı ise de 2. Abdülhamid daha sonra bu projeyi gerçekleştirmedi. 1902'de Theodor Herzl Filistin projesini görüşmek üzere 2. Abdülhamid'in huzuruna çıktığında randevu alınmasına Moşe Levi'nin aracılık etmesine kızan padişah önce kendisine darıldı ise de daha sonra kendisini taltif etti. Moşe Levi, 2. Meşrutiyet'in ilanını takiben 12 Ağustos 1908'de görevinden istifa etmek zorunda kaldı. |